2016(e)ko urriaren 10(a), astelehena

Euskararen normalizazioa eta eskola mahai-ingurua: saioaren laburpena

Aurreko asteazkenean, urriaren 5ean, Euskararen normalizazioa eta eskola mahai-ingurua egin genuen Hezkuntza, Filosofia eta Antropologiako Irakasletza Eraikinean (lehengo Magisteritza Eskola). Bertan elkartu ginen mahaian Zigor Etxeburua, Iñaki Biain eta neu, eta Nahia Delgado izan zen moderatzailea. Hurrengo lerroetan saioaren laburpen bat bildu nahi nuke.

Hizkuntzaren Normalizazioa eta Eskola: mahai-inguru bat Magisteritzan

Egia da unibertsitateko jendeari leporatzen zaigula oso urrun gaudela "errealitatetik", arrazoi osoz, gainera. Hezkuntza eremuan ikertzen dugunok eskolara jotzen dugu geure ikerketak gauzatzeko asmotan, eta horrela, eskola geure ikerketen zerbitzura jartzen dugu. Eskoletara goaz geure galdetegiak pasatzera, geure datuak hartzera edo errealitatea geure begietatik behatzera, eta gero, eztabaidatzen zailak diren txostenak edo artikuluak itzultzen ditugu ondorio gisa.

Mahai-inguru honetan, asmoa izan da maila berean elkartzea ikuspegi instituzionalean kokatzen den erakundeetako jendea, eskolekin elkarlanean dabilen berritzeguneetako jendea, eskoletan bertan lanean dabilen jendea, magisteritzan ikasten dabilen jendea eta unibertsitateko ikerketa-jendea. Ez dirudi kontu hau hain erraza denik, ze hasteko, oso foru gutxi dugu elkartzeko. Polita litzateke uneotan nor bere diziplina edo lan-eremuan ixten gaituzten harresietan zirrikituak zabaltzea eta sentitzea eztabaida horizontalerako ez dela ezer berezirik antolatu behar, soilik tarteak sortzea.

Aurreko mahai-inguruan ez ginen asko-asko ere bildu, baina ikasleak, ikasle-ohiak, irakasleak, ikertzaileak, hizkuntz dinamizatzaileak eta erabaki instituzionalen eremuko jendea elkartu ginen, denetik pixka bat. Eta mahai-ingurua izanik ere, ez genuen mahairik kokatu "jendearen" eta "hizlarion" artean, hasieratik elkar agurtzen hasi ginen, gero kafe orduan solasaldi lasaian aritu ginen eta azkenik, denok bildu ginen azken ideiak trukatzeko. Nire inpresioa izan zen jendea libre sentitu zela hitz egiteko, taldean zein denok batera, eta hori oso pozgarria izan zitzaidan. Elkarrekin eraikitzeko, ezinbestekoa da gutxieneko konfiantza giroa sortzea, elkar ulertzeko.

Elebitasun soziala eta normalizazioaren aurrerapausoak

Zigor Etxeburuak argitu bezala, elebitasun pertsonala eta soziala bereiztuz hasi beharko genuke.


Ingurune elebidunetan, kontuan hartu behar da zein funtzio sozial betetzen duen hizkuntza bakoitzak: irakaskuntzan, administrazioan, komunikabideetan, kulturan, ekonomian eta mugaz gaindiko harremanetan, Europako Hizkuntza Gutxituen Kartak edo Itunak adierazi bezala (hemen itunaren erreferentzia eta zehaztapena erabili.eus-en). Euskararen normalizazio prozesuan, eremu horietan guztietan eragin da, bereziki Euskal Autonomia Erkidegoan, eta horrekin batera, hizkuntzaren estandarizazio-prozesua zabaldu da, ofizialtasun prozesuarekin batera.

Atzera begira jarrita, esan behar da lan itzela egin dela urte hauetan, eta ezin da ezkutuan utzi euskal komunitatean "ez garela hainbeste", hau da, egin den lan itzel hori egiteko, komunitateko jende askok lan asko egin du. Nahiz eta uneotan beharbada etsipena sentitzen dugun zenbait kontutan, ondo pentsatzen badugu ahalegin handia egiteko prest egon gara urte hauetan.

Funtzio sozialak elebitasun pertsonalarekin batera jarrita, eta soziolinguistikan egin diren lan guztiak orain aipatzen jarri gabe, esango dugu arreta berezia jarri behar dugula hizkuntzen alternantzian, hizkuntz gatazketan, hizkuntz ordezkapenetan eta desprestigiatzeko egiten diren ekimen, adierazpen eta ekintzetan. Sentsibilitate handiz jokatzeaz gain, argitasuna izan behar dugu hizkuntzen eta hiztunen arteko errespetuan, baina posizio asimetrikoak aintzakotzat hartuta.

Horrekin batera, herri-gogoa aktibatzeko kontzientzia erakundeak sortu dira, Euskal Herrian Euskaraz, edo Kontseilua, edo beste asko: euskararen aldeko elkarteak, euskararen aldeko festen antolatzaileak (Korrika, Kilometroak, Araba Euskaraz...)... Herri-gogoaren baitan, euskaraz egiteaz gain, euskararen eskakizunari lotutako ekintzak sartzen dira: hizkuntz eskubideen urratzea salatzeko bideak, Hizkuntz Eskubideen Behatokia, Administrazio Publikoan egiten diren hizkuntz eskubideen urratzeak salatzeko herritarrek modu pertsonalean bideratzen dituzten salaketak...

Ezagutzatik erabilerara: ezagutzatik gaitasunetara, erabileratik herri-gogora

Iñaki Biainek hain argi azaldu zuen bezala, duela ez hainbeste urte uste zen hizkuntza erabiltzeko ezagutu baino ez zela behar, eta hizkuntza ezagutzeko, gramatika ikasi egin behar zela. Gaur egun, oso argi dugu errore handia dela pentsatzea euskara jakite hutsak eramango gintuela erabilerara, eta horrekin, normalizaziora. Eta gainera, hizkuntza bat ezagutzearen kontzeptua eraldatu da eta komunikazio gaitasunaren kontzeptura pasa gara: euskaraz jakiteak askotariko gaitasunak eskatzen ditu (gaitasun soziolinguistikoa, gaitasun estrategikoa, gaitasun diskurtsiboa eta gaitasun linguistikoa, Canale eta Swain-ek planteatu zuten bezala, esaterako).

Hau da, euskara irakasle guztiok landu behar dugu, nork bere diziplinetatik, eta gainera, haur eta gazteen sozializazio hizkuntza izatea lortu behar dugu. Erabilera konplexuagoak eskatzen zaizkie hiztunei eta ondorioz irakasleoi, eta horrek esan nahi du alderdi metodologikoak sakondu behar direla, ikasgela komunikazio esparru izateko eta, areago, ekosistema komunikatiboa izan dadin. Ikasleak bere jarduna autoerregulatzeko gaitasuna garatu behar du, eta sentsible izan behar du hautaketa linguistiko egokia egiteko, bai hizkuntzaren aldetik (euskara/gaztelania/ingelesa/frantsesa...) eta bai hizkeraren aldetik (erregistro formala, informala, akademikoa...).

Euskara ezin da besterik gabe hizkuntza gisa landu; sozializatzeko, norberaren adierazpide afektiborako eta elkarbizitzarako oinarrizko baliabide gisa ulertu behar da, bere testuinguru sozial eta naturalean.

Gero eta gehiago eskatzen zaio eskolari, eta irakasleak askotan gainezka sentitzen dira. Euskararen lanketa eskolaren zereginetako bat baino ez da, beste zeregin askoren artean.

ISM ikerketa-formakzio taldearen ikuspegia

Gure ikuspegia, eta halaxen agertu nuen mahai-inguruan, konplexutasun horren lanketan datza, hain zuzen ere. Konplexua da elkarri modu banaezinean lotuta dagoena, eta horrek inplikazio asko ditu:
  • gauzak modu askotara landu daitezke, puntu askotatik hasita, edo puntu batetik hasi eta une batzuetan anplifikatzea, edo une batzuetan bat-batean murriztea
  • hari batetik tiraka gauza asko korapilatu daitezke, askotan ez dugu jakingo zer ari den korapilatzen eta zer askatzen
  • gerta litekeela aldi berean gauzak ondo eta gaizki egiten jardutea
  • espero ez dituzun gauzak sortzea egiten ari zaren horrekin, eta antzematen ez dituzun gauza asko
  • apurtu dena apurtuta dago betiko. Berriz josi, lotu edo korapilatu daiteke, baina ezin gara aurreko egoerara itzuli.
  • gauzak ez daude isolatuta edo sailkatuta; gauzak nahastu egiten dira une eta leku askotan, eta hori gizakiaren eta gizartearen nolakotasunaren baitan dago
  • konplexutasunak inperfekzioa, osagabetasuna, ziurgabezia ditu oinarri. Ezin dugu dena kontrolpean izan.
Horregatik, gure proposamena da (eta proposamena ezezik egiten ari garena ere bada) eskolak duen problematika ez zatikatzea, baizik eta aldi berean gauza asko lantzea. Bizikidetza da gure abiapuntua, ez zaigu bururatu ezer funtsezkoagorik eskolan. Bizikidetzatik lan egiten dugu pentsatzeak, sentitzeak eta egiteak bateratzeko eta hala, ekosistema komunikatiboa ez da guretzat nahikoa: komunikazio etikoa eta dimentsioanitzekoa proposatzen dugu (eta egiten dugu), errespetuzko harremanak hitzez, gorputzez, adierazpen plastikoaren laguntzaz, musikarekin, garapen akademiko-zientifikoa jakintza herrikoiekin batera elkarlotuz...

Gure ustez, ez dugu euskara ahaldundu behar, euskahaldundu; gure ustez, euskarak gure bizitzako pentsatzeak, sentitzeak eta egiteak zeharkatu behar ditu, horizontaltasunean. Eta horretarako, pentsatzen dugu asistentzialismoa apurtu behar dela, asistentzialismoak behin eta berriz erakutsi digulako jendearen pasibotasuna eragiten duela. Ikuspegi dialektikoak ez du esan nahi "denak balio duela", edo gauzak "berez" konponduko direla; esan nahi du jendearekin eta jendearengandik egin behar dugula lan, ez jendearentzat, edo herriarentzat, edo euskararentzat. Gure ustez euskara ez delako eskubide bat, ez da Legearen esku utzi behar den ardura bat (horrek ez du esan nahi legerik egon behar ez duenik, baizik eta hori ez dela euskarak bizirik irauteko tresna garrantzitsuena).

Euskara hizkuntza herrikoi gisa ulertuta, euskaldunon matrize kulturalaren parte da, gure identitatearen parte, eta euskara beren matrize kulturalean beste hizkuntza batzuk dituzten pertsonekin konpartitu nahi badugu, identitatetik identifikazioetara jo behar da, hor zabalduko baita norberaren matrize kulturala (euskara norbere kultura aberasteko izango da). Euskara hizkuntza estatal gisa ulertuta, aldiz, askoz zailagoa izango da 'euskal kulturaduna' ez den jendeak euskara bereganatzea, eskakizun administratibotzat joko baitu (egiaztagiriak lortu eta euskara ahazten dutenen kasua, esaterako).

Oso baliotsua izan zaigu gai honetaz zintzotasunez eztabaidatzea. Disentsua aberasgarria dela uste dut eta gogotsu geratu naiz elkarlanean segitzeko, ideia, bizipen eta esperientzia berriak sortzeko eta daudenak elkarlotzeko.

2016(e)ko ekainaren 17(a), ostirala

Ilusionismo Sozialetik lan egiten: Ikasgelako giroaz, Alba Ayucar ikaslea

Alba Ayucar, Lehen Hezkuntza Graduko Hizkuntzaren Didaktika irakasgaiko ikaslea da. Bera berez beranduago hasi zen aurten eta ez zituen bere kideak ezagutzen hasieran. Eskatu diot kontatzeko nola ikusi zuen gelako giroa eta nola joan zen besteekin lan egiten, klasera etortzerik zuen egunetan. Hona bere hausnarketa (eskerrik asko, Alba!!!):

Gure klaseak askotan kaosa irudika zezaketen. Musika jartzen zuen zenbaitetan irakasleak, taldeka hitzegiten inolako orden zehatz bat eraman gabe, zenbaitetan gela kanpoan edo belarretan… Baino kanpotik ikusitako kaos horrek guztiz zentzuzkoa den beste errealitate bat izkutatzen zuen.



Bertan denon iritziak entzuten ziren, bakoitzak burutu nahi zuen hura burutzeko aukera izan zuen, disentsuan lan egiten saiatuz. Banaka eta/edo taldeka egiteko aukera zegoen. Gelan norbait sartu izan balitz (ateak gehinetan irekitak baitzeuden) taldeka elkartuta hitzegiten, mahai gainean eserita edo lurrean, lasaitasunez… ikusiko gintuen, lagunartean, BERDINEN artean ibiliko bagina bezela.

Eremu informal batean eta inolako pausu zehatzak jarraitu gabe ariketa didaktiko zehatzak eta unitate didaktikoak sortzera iritsi ginen. Baina garrantzitsuena da ez gintuela inork behartu ezer egitera edo nola egitera, eta, denon ideiak kontuan hartuz azkenean lan koordinatu bat egitera iritsi ginen. Eta honela oso ariketa interesgarriak izan dira gure fruitu. Lipdub bat, merendola bat, aldizkari bat, Erasmusaren inguruko bilera informal bat…


Ariketa hauek burutzeko zenbaitetan magisteritzako buruen aldetik kexak jaso ditugu. Hau ez baita ohituak dauden lan egiteko era, eta askotan ez dute ulertu gure lan egiteko era. Azkeneko bilera hau prestatu genuenean adibidez, erabaki genuen baimenik ez eskatzea, egun gutxirekin antolatu genuenez ez zegoelako denborarik eskariaren erantzunaren zain egoteko. Eta ondoren zuzendariaren aldetik arreta dei bat jaso zuen gure irakasleak.


Lan egiteko garaian arazoak sortu ziren eta sortuko dira baino ezin ginen/gara hauengatik atzera bota. Lanean jarraitu behar dugu guk uste dugulako lan egiteko modu honek benetan izateko modua daukala eta inkonformidade hauek gure lanaren parte dira. Denon iritziak balio dute.

Egiten ikasi dugu, lanean denon artean, ikasi dugu. Inoren boterearen edo derrigortasunaren menpe, giro onean, alaitasunez. Eta denon artean lortutakoa GUREA bezala sentitzeaz gain, norberak berea balitz bezala hartzen du. Gure artean izandako harremanak eraikitzaileak izan dira. Ikasi dugu badaudela errealitatea hautemateko era desberdinak. Nire kasuan, momentu batzuetan iritzirik ez nuelataz konturatu naiz, baina batzuek eta besteekin hitz egin ondoren, nire ideiak eraiki ditut.

Aurreko ikasketetan izandako eskarmentuaren arabera, nik esan nezakeen edozein helburu lortzeko, lehenbiziko urratsa helburua bera definitzea dela. Lehenbizi helburua definitu eta gero plangintza estrategiko bat egin helbururaino lortzeko. Baina ez naiz konszientea izan modu horretan ia beti helburuak beste batzuek pentsatutakoak zirela, irakaslek adibidez. Orain badakit elkarren arteko ekintzailetasuna bultzatuz hasiera batean helburua definitu gabe badago ere, naturaltasunez, urratsez urrats, helburu partekatuak eraiki ditugula eta gai sentitzen naiz beste edozein proiektuan parte hartzeko, besteak beste, pertsona bezala tratatua sentitu izan naizelako, nire beldurrak eta nire hutsuneekin, ni bakarrik inolaz ere zeharkatuko nuen ibilbidea osatu dut.

2016(e)ko ekainaren 15(a), asteazkena

Hizkuntzen irakaskuntza ingurune kulturanitzetan: Ikastaroaren laburpentxo bat... edo

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren hamargarrena da, azkena hain zuzen ere.

Laburpen laburtxo bat...


Beno ba... hauxe izango da Javier Encina eta biok eman dugun ikastaro interesgarri eta sakon honi buruz argitaratuko dugun azken blog-sarrera... gauza asko utzi ditugu gordeta, baina noizbait amaitu behar eta... Lehenik eta behin, eskerrik asko ikastaroko partaide guztioi, asko disfrutatu dugu zuekin batera ikasten, eraikitzen. Hasieran ez nuen horren argi halako ikastaro bat online egin ote zitekeen, baina erakutsi duzue online formazioak baduela zeresanik. Ederra izan da nolako ahalegina egin duzuen zuen presentzia sentiarazteko, ez zarete mugatu "egin beharrekoak egitera" eta elkarren arteko laguntza, elkartrukea eta goxotasuna sentitu dugu formazio osoan zehar.

Egia da ez ditugula zehazki hizkuntz edukiak landu. Gure ustez, ez du askorako balio gauzak zatikatzeak. Guretzat hizkuntza, komunikaziorako tresna izanik, beste komunikazio tresna batzuekin batera landu behar da eta harremanak hartu behar dira lehentasun gisa, ahozkotasunetik abiatuta. Hori nola egin? ba ezin da manual bat eman... lekuan lekuko proiektuak eta ideiak gauzatuz egiten dugu lan. Metodologia bat izango bagenu, metodologia hori erakutsiko genizueke, baina gure ustez metodologiak alboratu behar dira, jendearekin eta jendearengandik lan egin behar da eta hortaz, egoera bakoitzean joan behar dugu erabakitzen. Bururatu zaigun gauza bakarra da nola hasi, eta hori da ilusionismo sozialaren planteamendua (printzipioak). Gure ustez, bestelako proposamenen etikotasuna zalantzagarria da, eta horregatik planteatu dugu lan egiteko modu hau.

Gainera, komunikazioa partehartzearekin lotu dugu zuzen-zuzenean, eta horregatik hartzen ditugu partaidetza prozesu errealak erreferentzia gisa. Parte hartzea hizkuntz eta kultura aniztasunetik abiatuta, ezinbestekoa da harremanen horizontalizazioa, eta zentzu horretan hitz egiten dugu boterea erabiltzeari uko egiteaz, botere-hartzearen planteamenduen aurrean. Boterea dagoen lekuan, harreman bertikalak sortzen dira. Guk ez dugu botererik hartu nahi, eta ez dugu nahi beste batzuek edukitzea boterea gure gainean; horregatik, daukagun boterea erabiltzeari uko egiten diogu eta goitik datorkigun boterearen aurrean erresistentzia formak eraikitzen ditugu. Ikuspegi hau interesgarriagoa egiten zaigu botere-hartzeko lojiketan sartzea baino, ahalduntzearen bidetik. Aspaldi esan zen bezala, emakumeon ahalduntzeak gizonezkoen, edo hobe esanda, Patriarkatuaren lojiketara eraman gaitu, gizona emakumeak ordezkaturik... guk uste dugu emakumeon pentsatze/sentitze/egiteetatik abiatzea askoz interesgarriagoa dela, botere-lehian sartzea baino. Eta ikuspegi hori horizontala da, elkarlotzea edo elkarren artean jostea, elkarri laguntzea, elkar zaintzea... interesgarriagoa ezezik, bizitzeko modu sortzaileagoa dela uste dugu.

El Palomo partaidetza prozesua Palomares del Río herrian (Sevilla)

Aztertu ditugun partehartze esperientzien inguruan, uste dugu ederra dela haur eta gazteak ere inplikatzea, pixka bat ezagutu ditugu halako ekimen batzuk eta oso kontuan hartzekoak dira. Soilik komentatu nahi genuen guk ez dugula hurrenkera finko bat (hain zuzen ez dugulako metodologiarik), eta ez dugu lan egiten amestu-sortu-gauzatu-hobetu (kalitate-prozesuetako ziklo ohikoa) edo pistaren kasuan bezala, proposamena egin - aurkeztu - eztabaidatu - moldatu - onartu - gauzatu - hurrengo proposamena. Agian prozesu batzuk horrela suertatzen dira, baina normalean prozesuan zehar konplexutasuna dinamizatzen dugu, prozesuak linealak izan ez daitezen, bai herri-partaidetza prozesuetan eta bai klaseetan. Hartara, lortu nahi den hori aitzakia baino ez da jendea jendearekin erlazionatzeko, euren nahi eta gogoen inguruan mintzatu, gauzak elkarrekin eraiki... eta autogestio kolektiborako zirrikituak zabaltzeko. Batzuetan talde zehatz baten nahiarekin abiatzen da prozesua, baina gero gauzak elkarlotzeko moduak bilatzen dira, herritarrak elkar ezagutzeko, harremanak bizitzeko eta gauza gehiago edo konpartituago egiteko.

Foroan jarri genuen bezala, eguneroko espazio eta denboren kontuak berebiziko garrantzia du, bestela lobby modukoak sortzeko arriskuan gaude. Jendea dagoen lekuetan lan egiten dugunean, hobeto ikusten ditugu harremanak eta errazagoa da jendea elkarlotzea. Bestela gerta liteke auzo batean boterea daukan jendeari mesede egitea, talde minoritarioen edo, orohar, jendearen kaltetan.

Guk hainbat ildo proposatu ditugu eta beste batzuk, mezuetatik ateratako hariak izan dira, eta horrela aritu gara, josi ta josi... Gure ustez, hizkuntza eta kultura aniztasuna hezkuntzaren ikuspegi orokorrarekin dago lotuta, eta horregatik, hizkuntza eta kulturaren kontzepzioen inguruan eztabaidatzeaz gain, hezkuntzaren posizionamendua ere izan dugu hizpide. Gure posizionamendua da eskolak lagundu behar diela ikasleei eta inguruko komunitateari eguneroko bizitzaren autogestio kolektiboa egiten, eta ikasleen autonomiaren garapena ere ikuspegi horren barruan ulertzen dugu, alegia, autonomia eta elkarren arteko beharra bereizezinak dira, harreman horizontaletan oinarriturik. Horrela ulertzen dugu bizikidetza, kulturartekotasunaren xedea, eta horrekin batera, jakintza herrikoien eta ezagutza zientifikoen arteko eraikitze kolektiboa proposatzen dugu, ikasi/irakats bereizketa klasikoaren aurrean.

Ilusionismo Sozialaren printzipioetan oinarrituta lanean...

Hizkuntzen trataeraren aldetik, ahozkotasuna hartzen dugu oinarri gisa, eta norabide anitzeko komunikazioaren lanketa. Zenbaitetan, esaldi bat idazteko eztabaida sakonetan murgiltzen gara, eta beste batzuetan, beste jarduera batzuk egiten ari garelarik sortzen dira elkarrizketa mamitsuenak edo politenak, pentsatu/sentitu/egin bateratuz.

Bizikidetza xede harturik, harreman horizontalak eta bitartekaritza sozial desiratuak sustatzea da gakoa. Horregatik, harreman moduak edukiak baino garrantzitsuagoak izan behar dute (edukiak "materia" izendatzeko erabiltzen dugu, hau da, hizkuntza bat ikastea edo erabiltzea ere "eduki" da gure adieran). Horrek ez du esan nahi edukiak garrantzitsuak ez direnik, edo lantzen ez direnik. Baina garrantzitsuagoa da, bizikidetzaren ikuspegitik, ikasleek harreman osasuntsuak garatzea hizkuntza dotorean hitz egiteko trebetasuna garatzea baino, nolabait esatearren.


Ez dugu uste proiektuetan lan egitea eta proiektuak aitzakia gisa erabiltzea gauza bera denik. Guk talde-kohesioaren "aurka" egiten dugu lan, ze talde-kohesioak itxi egiten du, eta guk etengabe irekitzen ditugu harremanak. Jendearen lotura naturalak errespetatzen ditugu baina beti begirada "periferikoa" bultzatuz, ez taldearen barruraka. Horregatik, normala da talde batek beste talde bati laguntzea, ikasle bat edozein unetan beste talde batekin jartzea lanean, egun horretan edo egun horretatik aurrera, talde batek proposatutako proiektu bat bat-batean beste proiektu batekin fusionatzea...  Prozesu hauek oso komunikazio aberatsa pizten dute. Azkenean proiektuak egiten ditugu, baina ikasleek ez dute rolik betetzen. Une bakoitzean egin behar diren gauzak konpartitzen dira, eta disentsuan lan egiten da.

2016(e)ko ekainaren 8(a), asteazkena

Bizikidetza... zatikaturik landu daiteke eskolan??? Irakasleen formazioa eta eskola eraldaketa

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren bederatzigarrena da.


Asko hitz egin dugu ikastaroan zehar bizikidetzaz eta ikasleen autonomiaz. Ikasleen autonomiaren gaia asko zabaldu da urte hauetan, baina segun eta nola planteatzen den, gizarte indibidualistaranzko bidea erraztuko du edo gizarte kolektiboa eraikitzen lagunduko du. Azken kasu hau da guk bizikidetzarekin lotzen duguna, ezin baita bereizi bizikidetza eta eskolan egiten diren jarduera guztiak. Ez zaigu baliagarri iruditzen "Bizikidetzaren Astea" ospatzea, are gutxiago "Bizikidetzarako Arauak" formulatzea ez badago bizikidetza ikuspegi sakona eskolako bizipen guztietan.

#magisfesta autogestionatua ospatzen


Gure ustez, ezin da hizkuntz eta kultura aniztasunaren inguruan modu isolatuan hitz egin, hezkuntzaren ikuspegi orokorrarekin dago lotuta, eta horregatik, hizkuntza eta kulturaren kontzepzioen inguruan eztabaidatzeaz gain, hezkuntzaren posizionamendua ere izan dugu hizpide. Gure posizionamendua da eskolak lagundu behar diela ikasleei eta inguruko komunitateari eguneroko bizitzaren autogestio kolektiboa egiten, eta ikasleen autonomiaren garapena ere ikuspegi horren barruan ulertzen dugu, alegia, autonomia eta elkarren arteko beharra bereizezinak dira, harreman horizontaletan oinarriturik. Horrela ulertzen dugu bizikidetza, kulturartekotasunaren xedea, eta horrekin batera, jakintza herrikoien eta ezagutza zientifikoen arteko eraikitze kolektiboa proposatzen dugu, ikasi/irakats bereizketa klasikoaren aurrean.

Horregatik proposatzen dugu jabegabetzea (bai hizkuntzarena, bai hezkuntzarena, bai familiarena...), botere-harremanak elikatu ordez, harreman horizontalak sustatzeko: ikasleen artean, ikasle-irakasle harremanetan, familiekiko harremanetan... eguneroko bizitzako eremu guztietan.

Hizkuntzen trataeraren aldetik, ahozkotasuna hartzen dugu oinarri gisa, eta norabide anitzeko komunikazioaren lanketa. Hori adimen aniztasunaren gaiarekin lotzen da, baina guk nahiago dugu, ikuspegi horren ordez, pentsatu/sentitu/egin bateratzearen garrantzia azpimarratzea. Adimen aniztasunaren ikuspegiak, berriz ere, pertsonalizazioaren eta indibidualizazioaren bidera eraman gaitzake beste behin, talentuak, eliteak eta pertsona bakoitzaren ahalduntzea (arrakasta/porrota kontzeptuetan oinarrituz). Zentzu horretan, egoeraren araberako lidergoak ondo ikusten ditugu, lidergo horiek efimeroak diren heinean.

Bizikidetza xede harturik, harreman horizontalak eta bitartekaritza sozial desiratuak sustatzea da gakoa. Horregatik, harreman moduak edukiak baino garrantzitsuagoak izan behar dute (edukiak "materia" izendatzeko erabiltzen dugu, hau da, hizkuntza bat ikastea edo erabiltzea ere "eduki" da gure adieran). Horrek ez du esan nahi edukiak garrantzitsuak ez direnik, edo lantzen ez direnik. Baina garrantzitsuagoa da, bizikidetzaren ikuspegitik, ikasleek harreman osasuntsuak garatzea hizkuntza dotorean hitz egiteko trebetasuna garatzea baino, nolabait esatearren.

201516 ikasturtean, klasean lanean
 
Gure ustez, kontua ez da edukiak beste modu batzuetara lantzea, baizik eta edukiak lantzeko aitzakiaz, harreman horizontal aberatsak sortzea, konfiantzazkoak, elkarrekin eraikitzen joateko. Alegia: familiak eta komunitateak eskolara etorri eta haurrei ikasten laguntzea ez litzateke horren aberasgarri izango eta bertikaltasuna susta dezake, ez bazaio elkarren eraikitzearen ikuspegia ematen. Horren adibide adierazgarri da 'matermatika txokoa' existitzea bera, hau da, gauzak zalantzan jarri gabe etortzea komunitateko jendea guregana. Gure ustez, ez litzateke 'matematika txoko' bat existitu beharko (printzipioz, behintzat), ze matematika, zientzian ere, ez dago isolaturik, isolatzeak zaildu egiten du haurrek euren matematika prozedurak sortzea, asmatzea, partekatzea... bertikaltasunera kondenatuz (haurrek kalkuluak egiten ikas dezakete horizontalki, adibidez, baina ez matematika bizitzako gainerako kontuetatik isolatzen badugu).

Guk argi daukagu metodoak eta metodologiak ez direla egokiak bizikidetza garatzeko, ze a priori erabakitzen baldin badugu zer egin behar den, orduan esan nahi du ez garela ikasleak sentitzen ari. Baita ere badakigu, nonbaitetik hasi behar denez, ilusionismo sozialaren printzipioak balio izan zaizkigula: hasierako negoziazioa, beharbada probokazio bat erabili ikasleak autogestiorantz mugiarazteko, teknikak eta tresnak erabaki edo asmatu edo moldatu egoeraren arabera, ikuspegi etikoa landu, objektutik subjektura eta subjektu indibidualetik subjektu kolektiborantz dinamizatu, kultura herrikoiak inspirazio iturri gisa ulertu...

Ilusionismo sozialaren lehen printzipioa "hasierako negoziazioa" da. Guk ikasgela batean lan egiten dugunez, negoziazio hori nahiko jarraikorra izatea erraza da eta horregatik asko hitz egiten dugu bai kolektiboki, bai irakasle-ikasle binaka, bai taldeka, bai taldeen artean...

Negoziazio horretan, lehentasunezko puntuak hauek izan dira, gutxi gorabehera (taldearen eta egoeraren arabera, baina zeozer zehatza esatearren):
  • eraikitze kolektiboa sustatzea (edo bilatzea, edo posible egingo duten bideak hobestea)
  • askotariko partehartzea (aberatsa, anitza)
  • elkarren arteko laguntza (bai pertsona-pertsona, bai talde-talde, bai pertsona-talde eta bai talde-pertsona... eta aukera sortzen den une berezi horietan, denon artean)
  • ahozkotasuna izatea abiapuntua (nahiz eta asko idazten dugun, baina ez da gure lehentasuna)
  • gure proposamenak inplikatzen dituen pertsonak subjektu gisa identifikatzea eta ez gure nahiak betetzeko objektu gisa (adibidez, guk zerbait egin eta besteak ikusle baino ez izatea, antzerki batzuetan gertatzen den moduan, pertsonak objektutzat hartzea litzateke)
  • geurekoiak ez izatea (edo ahal den guztia mugatzea) eta begirada periferikoa izatea (ez soilik "nire" edo "gure" proiektuan lan egitea eta ikustea norbaitek gure laguntza beharko lukeen, laguntza pentsatze, egite edo sentitzeetan).
Horrela, ez da ontzat ematen bizikidetzaren kontrako proposamenik, hartzen diren arriskuak (fisikoak, ideologikoak, emozionalak, akademikoak...) eztabaidatzen dira, inplikazioetan pentsatzeko; eta harreman-bideak sortzen dira. Adibidez, eskolako dekorazioa aldatu nahi badu talde batek, ezinbestekoa da dekorazio hori eragiten dion jendearekin komunikatzea, asmatzen ditugun moduak erabiliz; bestela, gure ekintzak besteei inposatuko genizkieke eta hori ez da etikoa.



Bestalde, bizikidetzaz ari garelarik ezin da utzi aipatu gabe diskriminazioa etengabea dela eskolan, ez soilik kolektibo zehatz batzuen aurka (etorkinak, LGTB, matxismoa...) baita klase sozial baxuei lotutakoa ere, hori oso nabarmena da eta askotan etorkinen aurkako erasoak berez klase sozial kontuak dira gehiago jatorriari lotutakoak baino. Arazoa da gauzak zatika konpontzen saiatzen garela: orain kulturartekotasunaren eguna, orain LGTB eguna, orain emakumearen eguna... eta horrek ezer gutxirako balio du. Bizikidetza modu zabalean planteatzen ez bada, hamaika ikastaro egin beharko ditugu irakasleok, arazo txiki bakoitzari soluzio txikia bilatzeko!

2016(e)ko ekainaren 6(a), astelehena

Perfekzioa eta inperfekzioa... beste behin

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren zortzigarrena da.

Gauza garrantzitsu bat: gure ustez ez dago perfekziorik. Badakigu esan dugula, baina ez dago gaizki errepikatzea. Perfekziorik ez dagoela diogunean esan nahi dugu ez dela beharrezkoa DENA aldatzea gauzak ONGI egiteko, baizik eta bakoitzak ikusiko du, zauden lekuak zaudela eta zure egoera, nortasuna, sentipenak... kontuan hartuta, zer eraldatu nahi/ahal/behar duzun, beti modu kritikoan (hau da: ez sinetsi dena, ezta guk ikastaroan esan duguna ere...); ez dugu horrekin esan nahi gezurretan gabiltzanik, noski, baizik eta ez dagoela gururik, egia osoa duenik.

Hizkuntzen ikaskuntzaren kasuan, halako obsesioa dago zuzentasun kontuekin, eta hizkuntza hizkuntza idatziarekin nahastu ohi da, gainera. Erroreen trataera maiz azaltzen da hizkuntzaren didaktikaren inguruko ikuspegi metodologiko guztietan edo ia guztietan: erroreek erakusten digutela ikaslearen aurrerabidea, errore batzuk "barkatu" egin behar direla, erroreak markatu ala ez, erroreak berdinen artean jorratu behar direla... Uste dut ikuspegi guztiek funtsean hizkuntzaren ikuspegi zurruna erakusten dutela, hizkuntza zerbait perfektua izango balitz bezala (berriz ere, "lengua/idioma" nahasten gabiltza...).

Baina hari honi heldu nahi diot perfekzioak eragiten digun larritasunaren aurrean, gauzak berrikusi behar ditugula proposatzeko. Kapaz al gara perfektu ez den zerbait bere horretan uzteko, zuzendu gabe? Zenbaitetan ematen du irakasle garenok irakasle garela perfekzioa bilatu nahi dugulako gure ikasleengan, jendeari esan behar diogulako zer dagoen ondo eta zer gaizki. Horrek mugatu egiten digu ikasleen ikas-prozesuen ikuspegia, erroreek ikasleen bestelako komunikazio-loratzeak itsusituko balituzte bezala, "oso ondo dago, baina hau eta beste zuzendu behar duzu"... Komunikazio gaitasunaren paradigmaz hitz egingo dugu akaso, baina ez ote gara estrukturalistak bihotzean? (beno... hobe esanda, buruan?)...

Gure proposamena ez da "denak balio du" (ez hizkuntzaren jabegabetzean eta ez inongo jabegabetzeetan) baizik eta ahozkotasunetik abiatzea, alegia, ahozkotasunaren konplexutasuna, inperfekzioa, osagabetasuna eta kaos sortzailea izatea hizkuntzen ikaskuntzaren "hari lodia", idatzizko hizkuntz egituraketaren perfekzio eta itxitasun hori bigarren mailan jarrita (ez da desagertzen, noski, baina ez da horren garrantzitsua).

Bideo hau gustuko dut, erdi-txantxetan, erdi-serio, perfekzioaren eta osagabetasunaren ideia hau ulertzeko. Azaltzen diren egoerak proposatu nahi dizkizuet, zuen perfekziorako grinaren tamaina neurtzeko test modura ;-)


2016(e)ko ekainaren 2(a), osteguna

Ebaluazioa hizkuntzen irakaskuntzan: Zertan gabiltza?

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren zazpigarrena da.

Iñakik ikastaroan zehar hainbat galdera interesgarri bota ditu foroan. Hau ulermenaren ebaluazioaren inguruko galdera-multzo bat da:

"Ulermena eta ebaluazioa bi gai garrantzitsu dira niretzat. Nola neurtu ikasle baten eboluzioa? Neurtu beharko dut, ez da? Ikasle guztiak berdin neurtu behar ote ditut? Justua izango ote naiz ezberdin ebaluatzen baditut? Behar bereziak dituzten haurrei (ez al ditugu zentzuren baten guztiok behar bereziak zerbaitetan?) berdin exijitu behar ote diet? eta atzerritar etorri berriei berain hiru/lau/bosgarren hizkuntza den ingeles horretan? Ez dut erantzunik. Zuk?"

Hona gure erantzuna:

1) Zertarako neurtu nahi duzu? Suposatzen da neurketa ikasleari aurrerabidean laguntzeko dela, hortaz, ez du zentzu handirik ikasle guztiak berdin neurtzeak, ze ikasle bakoitzak bere prozesua duenez, neurtzeko gailu bera erabiltzeak ez dizu lagunduko ikasleen egoera zein den ulertzeko.

2) Ikasleen maila neurtzeak problema handi bat du, berez Feuerstein-ek 1988an argitaratu zuen moduan (Vigotskiren lanak eta bere ikerketak oinarri), 'don´t accept me as I am'; ebaluazioa atzera begirada bat da, ikasleak zer dakien neurtzeko, baina vigostskiano sozio-konstruktibistek argi azaltzen duten moduan, ebaluazioak, balioko badu, aurrera begirakoa izan behar du, ez atzera begirakoa. Eurek 'ebaluazio dinamikoaren' kontzeptua proposatu zuten, aurrera begirako ebaluazio hori planteatzean.



Hala ere, gure ustez ezinezkoa da aurrera begirako ebaluazio bat egitea, egin dezakeguna da ikasleen garapen horretan konplexutasuna dinamizatu, gero eta gauza konplexuagoak (sakonagoak, bariatuagoak, desberdinagoak) uler ditzan eta aldi berean, norabide anitzeko ulermenaren ideia kontuan hartuta (alegia, 'zer da ulertzea?' eztabaidan proposatu genuen ideia hori). Ulermena esanahi berriak eraikitzea bada (eta horretan adostasun handia dago, korronte desberdineko jendearen artean), eta erakitze hori kolektiboa bada, elkarren artekoa eta mestizoa, ebaluazio bat egin behar badugu, eraikitze horri lotutakoa izan beharko du, ez testu bateko ideiak azpimarratzeko edo identifikatzeko gaitasun horretan. Kasu gehienetan, eta bereziki kalifikatu behar denean, ebaluazioa simulatu egiten dugu, 'ebaluatzen ariko bagina bezala' baino ez dugu egiten, eta hori justifikatzeko liburu eta artikulu mordoa idatzi da hezkuntza eremuan; baina antzezlana da, gehientsuenetan.

IKTGasteiz wikispacesetik hartua

3) Denok ditugu behar bereziak. Zailtasun fisiko edo kognitibo bat edukitzeak ez zaitu ezeztatzen pertsona bezala, eta elkarrekin eraikitzeko, ikasgelan dagoen jende guztiak du zeresana. Baina guk ez dugu inklusioaren ideia ontzat hartzen, gure ustez ez da jendea 'inkluitu' behar (hori asimilazioa da), baizik eta disentsuan lan egin behar da, desberdintasun horiek duten balio berezi horretan. Irakasleon lana izango da harremanak dinamizatzea inor arrotz ez sentitzeko, horregatik lan egiten dugu elkartzen garen jendearekin eta jendearengandik, autogestio kolektiborantz

4) Ingelesaren irakaskuntza lan-merkatuan lehiatzeko tresna bezala planteatzen da (eta mundu globalizatuan integratzeko tresna ere bai, masa-kulturaren ildotik). Hori buruan izan behar dugu, testuinguru gisa, ze agian erratuta gaude ingelesaren irakaskuntzaren obsesioarekin. Hala ere, beste herrialde batzuetatik datozen ikasleentzat, ingelesa jendearekin komunikatzeko tresna garrantzitsu izan daiteke, hizkuntz horretan denok daudelako ikasgelan maila berean, hor bera ez da atzerritar. Areago, etorkinen presentzia ikasgelan baliagarria izan daiteke ingelesari harremanen ikuspegia emateko, ze zentzu handirik ez du ikasleak bat-batean ingelesez hitz eginaraztea euren artean, soilik ingeles irakasgaian daudelako; oso artifiziala da eta ez du zentzurik. Guri emaitza onak eman dizkigu ingeleseko komunikazioaren aldetik atzerriko eskola batekin harremanak izatea (tandem edo etwinning moduan), orduan ikasgelan euskaraz edota gaztelaniaz egitea baimenduta dago, eta ingelesez egiten da lan beste eskola horretako ikasleekin harremanak izateko, gauzak trukatzeko eta abar.

2016(e)ko maiatzaren 31(a), asteartea

Zer da ULERTZEA? Norabide anitzeko komunikazioaren inguruan

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok ematen ari garen ikastaroaren seigarrena da.

Ikastaroko zenbait partaidek une jakin batzuetan aipatu dute ez dituztela guk proposatutako testu batzuk ulertzen... eta horrek zer pentsatua eman digu ulermenari buruz. Izan ere, asko hitz egiten da eskolan ulermenari buruz baina oso gutxitan zehazten da nola kontzeptualizatzen den ulermena eskolan. Gehienetan, ulermena irakurmenari lotzen da (ez ahozkotasunaren ulermena, esaterako irakaslearen diskurtsoaren ulermena, edo ikaskideena) eta horren barruan, gehienetan testu bat irakurri eta bertako ideia nagusiak jasotzera mugatzen da, ideia hau oso sartuta daukagulako:

TESTU BAT ULERTZEA = TESTUKO IDEIA NAGUSIAK ULERTZEA

Baina gure ustez, hori oso ikuspegi mugatu eta mugatzailea da, estrukturala, eta norabide anitzeko ulermenaren alde egin nahi genuke, bai eskolan eta bai bestelako testuinguruetan.

Leer, comprender y aprender blog-sarreratik hartutako irudia

Ondorengo testua ikastaroko foroan idatzitako mezu bat da, gai horren inguruan.

Kaixo! Hementxe gabiltza zuen mezuen adi-adi eta erantzuteko zain, ez baitugu mezu bakoitzari erantzuten ibili nahi (partaide-tutore-partaide-tutore... ping-pong partida bat balitz bezala) eta egia esan, askotan atzazalak jaten ibiltzen gara azkarregi ez erantzutearren!!!

Iruditzen zaigu momentu ona dela gai garrantzitsu bat azaleratzeko: ZER DA ULERTZEA? eta galdera honi lotuta... NOLA KONTZEPTUALIZATU DUGU ULERMENA IKASTARO HONETAN?

Ez da arraroa eskolan ulermen unibokoa baino ez lantzea, erantzun bakarreko galderen bidez ebaluatzen dena gainera, kasu askotan. Ulermena bi modutan banatu ohi da: ahozkoaren ulermena eta idatzizkoarena.
  • Ahozkoaren ulermena gehienetan irakaslearen gelako diskurtsoaren ulermenari lotuta egoten da. Bertan, jarraipideak, azalpenak eta aginduak izaten dira nagusi, eta normalean irakaslea da igorle nagusia eta ikasleak hartzaile dira. Ikasleek galderak egin ditzakete, edo ulertu ez dutena galdetu... baina irakasleak du ulertu beharrekoaren gaineko kontrola (boterea).
  • Idatzizkoaren ulermena gehienetan testu laburretan oinarritzen da, edo testu zatikatuetan, irakurri beharreko ipuin/nobeletan izan ezik, kasu horretan normala izaten da laburpena eskatzea (irakurri ote duten konprobatzeko) edota iritzia, ulermena modu horretara konprobatuz. Testu nagusiak zatikatuta daude, oso argi egituratuak (testu-liburuetakoak, kasu) eta ideia nagusiak oso ondo jaso behar dituzte ikasleek. Alegia, kasu askotan, "testu bat ulertzea" = "testuko ideia nagusiak identifikatzea eta ideia horien arteko loturak ulertzea".
Erne, ez dugu esan nahi eskolan hori BESTERIK egiten ez denik, baina kontziente izan behar dugu hori dela ulermen modu nagusia.

IRAKURBENTURA @IbaibeHerriIkas


Zein da gure proposamena, norabide anitzeko komunikazioaren eta jabegabetzearen ikuspegitik?

Erabiltzen ditugun hainbat testu ez dira berehalakoan ulertzen. Testu horiek "ondo ulertzea" ez da gure ustez helburu bat eta horregatik bilatzen dugu "berehala" ulertzen ez diren testuak eskaintzea edo ekoiztea. Zergatik? (Maltzurrak garelako???? ... mmm... beno beharbada pittin bat... ez benga, txantxetan ari gara ;-) ). Gure ustez, ideiak argi transmititzen dituzten testuek doktrinatzea bilatzen dute beste ezeren gainetik: Gauzak horrelakoak dira, eta kitto. Ikasi egin behar dituzu. Testu horietan jartzen duena da Egia. Zer gerta daiteke (agian ez baina agian bai...) testuak argi eta garbi ulertzen ez ditugunean? Ba adibidez foroan hainbat momentutan gertatu dena:
  • Elkarren arteko laguntza eta enpatia eragin dute
  • Testuen interpretazioa elkarrekin eraikitzea
  • Ideia berriak irekitzea, geuk ere aurreikusi ezin ditugunak, gure buruan gauzak esnatzea, esanahi bila gabiltzanean
  • Irakaslearen jabegabetzea: zuek irakasle zarete eta sentitzen ari zarete zer den dena kontrolpean ez izatea, dena ez jakitea eta erantzun guztiak ez jakitea. Geure jabegabetzea ere bai, gauza asko gertatzen ari direlako eztabaidetan irudikatu ezin izango genituenak. Ikastaro honetan ikasiko dugun parterik garrantzitsuena elkarrekin eta elkarrengandik ikasiko duguna izango da.
  • Norabide anitzeko komunikazioa: jende desberdinak jende desberdinari erantzutea une desberdinetan (disentsuan); azalpenak, esperientziak eta ideiak elkarren artean gurutzatzea eta nahastea (kaos sortzailea foroko harietan zehar); pentsatzeak, sentitzeak eta egiteak elkarren artean nahastea, desberdindu gabe.
  • Saiatzen gara euskarri alternatiboak proposatzen: idatzizko testuetan dauden gauza batzuk bideoetan daude, batzuetan abesti batek zabaldu digu ideia, pelikula batek, audioak... Ez zaituztegu multzokatu adinaren, jatorriaren, irakats-mailaren (HH, LH, DBH, Batxi...) arabera, ezta zuen euskara mailaren arabera ere, ezta zuen adimenaren arabera (adimen emozionala, linguistikoa, musikala...),  denok nahas-mahas gaude halako magma moduko batean lanean, egiturak malgutuz.
  • Gure iritzietatik "defendatzeko" denbora eta aukera eman nahi dizuegu. Javier eta biok ikastaro honetako Irakasleak garen aldetik, badakigu gure iritziek halako "garrantzia" izateko joera dagoela, gainerakoen iritzien gainetik. Horregatik, itxaron egiten dugu zuek iritziak formulatu eta trukatu arte, eta ez dugu soluzio BAT ematen. Uste dugu ez dela existitzen "irakasle onaren manuala" eta horregatik ezin dizuegu manualik saldu... Gure esperientziak, ideiak eta sentipenak partekatzen goaz, jasotzen goazen mezuen laguntzaz. Argi utzi nahi dugu ez garela hutsezinak ("infalibles").
Eta gauzak pixka bat (gehiago) nahasteko... abestitxo hau:


2016(e)ko maiatzaren 26(a), osteguna

Komunikazio instituzionala, masa-komunikazioa, komunikazio alternatiboa eta komunikazio herrikoia

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren bosgarrena da.

Lau komunikazio bloke daude, eta bakoitzak bere moduak ditu komunikatzeko:
  • Komunikazio instituzionala
  • Masa-kulturarena
  • Alternatiboa
  • Herrikoia
Proposamena da guk eskolan laurak lantzea eta elkarlotzea gauza berriak sortzen joateko, baina komunikazio herrikoia izan dadila soka nagusia, eta ez, eskola askotan gertatzen den moduan, komunikazio herrikoia gaitzetsiz.

Analia Regue-ren argazkia - stickboxing

Komunikazio instituzionalaren barruan komunikazio zientifikoa ere sartu behar dugu. Azken boladan, zientzia munduko jendea badabil zientzia dibulgazioa sustatzeko modu berrien bila, eta horregatik adibidez "club de la comedia" tankerako saioak egiten dituzte zientziaren inguruan (adibide hau instituzionalagoa da: Ciencia en el Bar, eta beste hau masa-kulturatik gertuago: TedTalks: Teorema de Pitágoras). Kasu horretan, komunikazio instituzionala masa-komunikazio bihurtzen da, kultura herrikoiak gaitzetsiz.

Gure kasuan, komunikazio instituzionalean badugu komunikazio alternatibo bat estaturik gabeko estatu komunikazio bat eraikitzeko, eta horregatik, kosta egiten zaigu komunikazio "alternatiboa" zer den ulertzea. Adibidez, euskarazko irrati libre askotan, eredu komunikatibo instituzionala erabiltzen da, eta prentsarekin ere halako zeozer gertatzen da. Berriz ere, masa-komunikazioa eta komunikazio instituzionala lotu egiten dira, baina komunikazio herrikoia baztertuta geratzen da.

Kuadrillategikoak Oreretako Zintzilik Irratian (20151127)

Aldi berean, masa-komunikazio alternatibo bat eraikitzen ari gara, esaterako Gran Hermano euskaraz sortu da, eta euskaraz izateagatik alternatiboa da Espainiar estatuko proposamenaren aurrean. Baina masa-komunikazioa da, eta komunikazio herrikoia erabiltzen da masifikatzeko eta sinplifikatzeko, askotan komunikazio herrikoiari burla eginez (kasu honetan ere bai).

Bi adibide bururatzen zaizkigu (gehiago daude, noski!!!) kultura herrikoiekin lotuta daudela iruditzen zaizkigunak, pentsatzen jarrita:
  • Ondarruko irrati herrikoia: http://www.radixu.info/ Irrati honen antzeko beste batzuk ezagutuko dituzue seguru. Bertan, masa-komunikazioari lotutako irratsaioak dituzte, beste batzuk komunikazio instituzionalari lotutakoak eta beste batzuk martxan zehar bururatzen zaizkie, edo txantxetan oinarrituta daude, edo inprobisatzendituzte, edo ... Modu irekian pentsatuta dagoenez, erraza da gauza berriak sortzea (esaterako, bertan BI ORDUKO programa hau grabatu genuen iaz jabegabetzearen inguruan)
  • Errenterian gertatzen ari diren bizikidetza prozesu paraleloak, bai Herribizi ekimenaren barruan (Auzolana edo haurren partaidetza esaterako) eta bai erdi-ixilpeko prozesuak eta bestelakoak. Kasu honetan, komunikazio instituzionala da nagusi baina komunikazio herrikoia bere baitan elkarlotzen da, mestizajearen bitartez (asimilazioa edo integrazioa saihesten saiatuz)
Egia da herri-komunikabideek aukera berriak sortu dituztela, kontua izango da nola baliatzen diren. Errazagoa da "ihes egitea" komunikabide lokaletan estataletan baino, eta horregatik, iruditzen zaigu eskolak aliatu gisa hartu behar dituela komunikabide horiek (idatzizkoak, herri-telebistak eta irratiak), ez soilik irakurleria/ikusleria/entzuleria gisa.

Komunikazio alternatiboaz

Iraganaren inguruan, irakasleon artean aurreko batean komentatzen aritu ginen datorren ikasturtean 2000 urtean jaiotako gazteak hasiko direla batxilergoan. Eskola oso leku ona da iraganaren narratibak eraikitzeko, gizarte-irakasgaiko edukiak buruz ikaste hutsetik haratago joko bagenu. Memoriaren berreskuratzea puri-purian dagoen honetan, ez legoke gaizki haur-gazteen memoriaz pittin bat hausnartzea, teknologiek lapurtzen ari baitira oroimenerako gaitasun hori. Baina oroimen errepikakor horren ordez, kultura herrikoien oroimenerako gaitasuna erabil dezakegu, ahozko errepikapen sortzailea kontuan hartuta.

Inork gai honetan sakondu nahiko balu, hona Jesús MARTÍN-BARBERO komunikologo adituak idatzitako artikulua (arreta berezia jarri 16-24 orrialdeei:

Los métodos: De los medios a las mediaciones -> LO POPULAR NOS INTERPELA DESDE LO MASIVO

2016(e)ko maiatzaren 22(a), igandea

Hizkuntzaren irakaskuntza testuinguru kulturanitzetan IV: Identitatea vs. identifikazioak

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren laugarrena da.

Boterearen autogestio kolektiboa eraikitzen joateko (jabegabetzea), lehenik erresistentzia behar da, bai oposizio/kontzientzia mailan, bai elkarreragin sortzailean. Bigarrenik, haustura behar da berrikuntzara zabaltzeko; proposamen berriak sor daitezen identitateari uko egin eta identifikazioak sustatuko dituztenak. Eta hirugarrenik, partaidetzarako bideak zabaldu behar dira prozesuan eraiki behar diren aurkaegite/elkarreragin/berrikuntzari forma emateko, egiten joaten diren askotariko ekintzen bidez.

Identitate vs. identifikazio gaia hartuta, artikulu hau irakurri dugu kulturartekotasunaren ideian sakontzeko:

Artikuluan, Manuel Montañések planteatzen du, egindako ikerketa baten arabera, immigrante guztiak ez direla berdin biltzen: batzuk euren jatorrizko nortasuneko jendearekin elkartzen dira, identitatearen arabera multzokatuz, eta beste batzuek, berriz, bestelako identifikazioak bilatzen dituzte: klase-identifikazioa, hizkuntz identifikazioa, familia-identifikazioa... Eta hainbat argibide ematen ditu lau modu hauek bereizteko: asimilazioa edo akulturazioa; segregazioa; integrazioa; eta desberdintasuna.

Ikastaroko Iñakik irudi hau jarri du eta honen inguruan ere eztabaidatu dugu, batez ere inklusioaren kontzeptuaz:
Iturria: Tomates Felices

Irudiak argi erakusten du inklusioa denok zaku bakar baten sartzea dela, eta gero, egon daiteke jendea zaku horretan egon nahi ez duena (berez ez du zertan izan etorkin jendea, ze jende asko da bizitzeko eredu hegemonikotik urrun bizi dena). Horregatik, Montyren artikuluan ez dago inklusioaren kontzeptua, berez integrazioarenetik oso hurbil dagoelako (edo beharbada, kasu batzuetan akulturaziotik...).

Gaur egun hau ez da "politikoki zuzena" baina inklusioaren aurka gaude, inklusioak barruan/kanpoan bat suposatzen duelako. Horregatik planteatzen ditugu identifikazioak eta ez identitateak, dibertsitatea ez dugulako ulertzen barru/kanpo banaketan, zaku edo multzorik gabeko gizarte batean baizik (disentsuan oinarriturik).

Irudiaren iturria: Kulturaniztasun jardunaldiak. Berria 2011/04/07

Identitatea 'izatean' oinarritzen da, egonkorrak, finkoak, perfektua; identifikazioak, berriz, 'egotean', dinamikoak dira, mestizoak, zenbaitetan efimeroak. Identitategintza 'nor garen' hori 'zer garen' horren baliokide egitea da nolabait, eta identitatearen bilaketan, talde baten berdinak egiten gaituzten ezaugarriak bilatzen ditugu, beste taldeen desberdinak egiten gaituzten ezaugarriekin batera. Hala, multzo baten kide sentitzen gara beste multzoetatik bereiztearen bitartez, eta multzokide izateak kontsentsuak bilatzea eskatzen du, adostasunak eta berdintasunak.

Kulturartekotasuna lantzeko, ezinbestekoa da disentsua eta horrekin batera, hau ere ezinbestez, harremanen horizontalizazioa. Bestela, kolonizazio-harremanak eragin ditzakegu, edo kolonizazioaren atzaparretan eror gaitezke. Horregatik, hasieran esan bezala, batera landu behar dira jabegabetzea, erresistentzia eta partaidetza, identitatetik identifikazioetara joz.

2016(e)ko apirilaren 18(a), astelehena

Hizkuntzaren irakaskuntza ingurune kulturanitzetan III: Espazioak eta denborak vs. lurraldeak eta ordutegiak

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren hirugarrena da.

Kulturartekotasunaren ikuspegiak nahitaez eskatzen du botere-harremanen berrikusketa, bai gerta litekeelako kultura bat beste baten gainean egotea (kolonizazioa, xenofobia, asimilazioa, gutxiespen soziala...), bai kulturartekotasunak berez suposatzen duelako kulturen arteko eraikitze horizontala (bestela "kulturaniztasun" huts litzateke).

Espazio/denbora vs. lurralde/ordutegi bereizketan sakontzeko, kontuan izan behar dugu zein diren partaidetza-motak leku zehatz horretan une zehatz horretan, hau da, soilik jendeAREKIN eta jendeARENGANDIK parte hartzen ari garenean gaude espazio eta denboretan, gainerako partaidetza motetan lurralde/ordutegietan gaude edo une horretan espazioa lurralde bihurtzen dugu (lagungarri gisa, bideo hau ikus daiteke: Introducción a las formas de participación (6:56) https://vimeo.com/71911701).

Lurraldeak jabea duela diogunean, ez du zertan izan jabe ekonomiko edo politiko bat, izan liteke jabe sozial edo kultural bat ere. Jabea gobernua izan daiteke, edo irakaslea (ikasgelaren kasuan), edo gazte talde bat parke batean ordu batzuetan, edo talde etniko jakin batek...

Hizkuntzen irakaskuntzan, esango genuke lurraldeetan komunikatzen irakasten dugula, ze "hizkuntza egokitzen" irakasten dugu eta ez kolektiboki eraikitzen, lekuan leku topatzen dugun jendearekin eraikitzen, alegia. Euskaraz ez dakigu ondo nola bereiztu eta gai hau hurrengo mezu batean sakonduko dugu, baina normalean guk irakasten duguna "idioma" da, ez "lengua"...


Espazioak eta denborak zer diren hobeto ulertzeko, bideo hau proposatzen dugu, batez ere jendea nola erlazionatzen den patxadaz ikusteko modu bisual batean:

ESPACIOS Y TIEMPOS COTIDIANOS from unilco on Vimeo.


Nola sortu espazioak eta denborak eskolaren lurralde/ordutegietan?

Beno, egia esan, berez badaude espazioak eta denborak eskolaren barruan, areago, ikasleak behin eta berriz borrokatzen dira espazio eta denborak zabaltzearren. Esaterako, askok ezagutu dugu "atzeko ilada", non, esaterako, musean aritzen ginen batzuk batxilergoko gelan. Edo atseden-orduan elkarri euskal dantzak irakasten egoten ginen garaia, elkarrengandik ikasiz, irakaslerik gabe. Edo, modernoago, mahai azpian watxapeatzen aritzen diren gaztetxo (eta ez hain gaztetxo) horiek, ikasgelatik ihes egin nahian... Edo irakasleok, pasiluetan gure bizitzako gorabeherak partekatzen hasten garenean...



Ez dira horrenbeste ikasle/irakasle rol banaketarik gabeko espazioak. Esaterako, ikasleekin "ikasle izango ez balira bezala" hitz egiten dugunean, hau da, gelako jendeAREKIN hitz egiten dugunean (ez ikasleENTZAT). -EKIN horrek suposatzen du komunikazioa dimentsioanitza dela, hau da, ez orientatzaile edo psikologoaren lekua hartzen dugunean ("kontaizkidazu arazoak"), baizik eta egoerak sortzen direnean zeinetan SORTU egiten den norberaren arazoren baten inguruan hitz egiteko abagunea. Eta norbera horretan irakaslea ere parte bada. Bestela, komunikazioa bertikala da, oso asmo ona izanik ere, eta lurraldean jarraitzen dugu.

Espazio eta denbora horiek sortzeko, zirrikituak zabaldu behar dira ikasgela osatzen dugun pertsonen roletan eta zirrikitu horiek une zehatz horietan bizi. Honi deitzen diogu, gutxi gorabehera, "egiturak malgutzea" (eskola berez baitago lurralde/ordutegi terminoetan definiturik).



2016(e)ko apirilaren 7(a), osteguna

Hizkuntzaren irakaskuntza ingurune kulturanitzetan II: Ahozkotasuna, konplexutasuna eta jabegabetzea

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren bigarrena da.

 

AHOZKOTASUNA ETA IDATZIA 


Zergatik uste dugu eskolaren irakasteko erak hizkuntza bera mugatzen duela? Eskolak Ordena eta Aurrerapena (Progresoa) du helburu, areago joz, esan daiteke eskola-sistema horretarako asmatua izan zela: gizartean Ordena eta Aurrerapena ziurtatzeko. Horretarako, jakintzak konpartimentalizatu ditu, edukiak itxi eta mailakatu, antolatu eta adinaren arabera banatu.

Ideia horren garapenean, idatzizkoa da giltza. Jendearen pentsamendua egituratzeko, hizkuntza egituratzea izan da eskolaren proposamena, hizkuntza eta pentsamendua loturik daudela jakinda. Orduan, sinetsarazi zaigu (baita geuk sinetsi ere) hizkuntzak egitura finkoak dituela: aditzak, elementu morfologikoak, egitura sintaktikoak... Hori nahikoa ez eta orduan, testuaren gramatikaren ideia indarrez sartu zen eskolan, esan nahi duzuna, zure diskurtsoa egituratu egin behar duzu: koherentzia, kohesioa, ideien antolaketa, paragrafogintza...

Orduan, hizkuntza bat ikasteko/jakiteko, hori dena menderatu egin behar duzu. Baina hori dena soilik hizkuntzaren alderdi bati dagokio, alderdi zehatz bati, informazio transmisio modu jakin bati.

Ahozkotasunak, ordea, ez du halako egituratzerik. Ahozkotasuna konplexua da, kaotikoa, inprobisatua, elkarren artean eraikia, gorputz osoz egiten den zerbait. Hizkuntza ez da soilik informazioa ahalik eta modu eraginkorrenean transmititu eta ulertzeko giza-tresna bat; hizkuntzarekin sentitu/pentsatu/egin egiten dugu, eta hori bereziki da nabarmena ahozkotasunean, hirurak batera egiten ditugulako, bereiztu ezinik.

Ahozkotasunak buru-prozesu propioak ditu, baina eskolan normalean idatzizkotik abiatzen gara hizkuntza berriak ikasteko, hizkuntza batekin kontaktuan hasten garen lehen unetik bertatik elementu gramatikaletan zatikatutako zerbait ordenatua dela sinetsarazteko.

Kontua ez da, noski, idatzizkoa baztertzea; oso giza-jarduera interesgarria eta baliotsua dela uste dugu. Baina hizkuntzak irakasteko, ahozkotasunetik abiatu behar dugu, eta horretarako, harremanak jarri behar ditugu lehen mailan, giza-harremanetan soilik aktibatzen direlako ahozkotasuna garatzeko behar ditugun gure burmuineko atalak, alderdi emozionalei lotutakoak. Eta hemen ez du balio simulazioak, benetako harremanak izan behar dute, benetan alderdi horiek aktibatzeko. 


KONPLEXUTASUNEAN LAN EGITEA ETA JABEGABETZEA

Zientzia esperimentaletan dagoeneko onartu da mundua ezin dela ikertu modu estrukturalistan (taxonomiak, prozedurak, metodologiak... erabiliz) eta alde batera utzi beharko genukeela Ordena eta Progresoaren ideia. Munduak ez du horrela funtzionatzen, eta are gutxiago gizakion buruak (inor animatuko balitz, honatx Edgar MORINen bi liburu sarean deskargatzeko: Introducción al Pensamiento Complejo eta Los Siete Saberes Necesarios para la educación del futuro). Baina gu kaxkagogortu gara ikasleak homogeneizatu behar ditugula eta denek gauza berak jakin behar dituztela, eta guk asmatzen ditugun moduan ikasi behar dituztela gainera.

Proposatu dugu kaos sortzailean mugitzen trebatu beharko genukeela irakasleok ikasleekin batera, eta horretarako, jabegabetzearen ikuspegia lantzen ari gara testuinguru eta herrialde desberdinetan. Jabegabetzea daukagun boterea uztea baino ez da ("hacer dejación"), ez erabiltzea eta inori ez uztea guk utzitako botere hori har dezan. Hezkuntza arautuan, irakasleok ikasleekiko dugun botere-harremana malgutzean egongo litzateke koxka, eta ikaskideen artean harreman horizontalak sustatzea.

Nola? 1995etik orain arteko esperientzia, debate eta hausnarketek erakutsi digute zortzi zutabe daudela jabegabetzean: zaintzak, askatasuna, eraikitze kolektiboa, konfiantza, elkarren beharra eta autonomia, bizipoza, desazkundea eta itxaropena.

Gure ustez, jabegabetzea bizikidetza eraikitzeko gako da, ikasleEKIN batera lan eginez (ez ikasleentzat edo ikasleengatik), harreman osasuntsuak dinamizatuz eta kaltegarriak geldiaraziz, eta ikasleekin egingo duguna programatu gabe, a priori erabaki gabe, sortzen diren aukerak arretaz baliatuz, sentsibilitatez eta partaidetzaren bitartez. Metodologiarik gabe lan egiten dugu hortaz, ilusionismo soziala deitutako lan egiteko moduetatik abiatuz.

Ilusionismo sozial izenez ezagutzen duguna egiteko modu bat da (ez metodologia bat) dimentsio dialektikoan oinarritzen dena, abiapuntutzat metodologia parte hartzaileak dituena (IAP bereziki) eta lana kultura herrikoei begira garatzen duena. Eguneroko bizitzako espazio eta denboretan gertatzen diren bitartekotza sozial desiragarrien sorkuntza eta dinamizazioa ditu ardatz nagusi; horretarako, jendearekin eta jendearengandik abiatuta egin behar da lan, dauden aukeren segurtasunetik mugituz eta ezinezkoaren itxaropenera joz, eguneroko bizitzaren autogestioaren bitartez. Pentsatutakoa eta sentitutakoa, ekintza eta ezagutza, jakintza guztien ikaskuntza eta azterketa ezin direlarik ezberdindu.
Javier ENCINA, Mª Ángeles ÁVILA (2010).

Hizkuntzaren irakaskuntza ingurune kulturanitzetan I: Beharrak eta asebetetzaileak

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren lehena da.

Aste honetan irakasleen formaziorako online ikastaro bat ematen hasi gara Javier Encina eta biok, Eusko Jaurlaritzaren formazio programaren barruan (prest_gara201516): Hizkuntzaren irakaskuntza ingurune kulturanitzetan. Lehen bi saioak aurrez aurrekoak izan dira eta maiatzaren 13ra bitartean bat/zeroen munduan segi beharko dugu.


Ikastaroko oinarrizko materialetako bat iaz argitaratutako liburuxka hauxe da:

Javier ENCINA, Ainhoa EZEIZA, Lide SALBARREDI eta Irati GURIDI (2015) Partaidetza ereduetatik eraikitze kolektibora. Kultura herrikoiak, ilusionismo soziala eta jabegabetzea. Donostia/Sevilla: ISM (UPV/EHU), UNILCO-espacio nómada (pdf)

Hona bi saio horietako lehenean jasotako hainbat ideia, eztabaida, hausnarketa...

GEURE BURUA AURKEZTEN: ZER DA NORBAIT EZAGUTZEA?


Liburuxkako 12-16 orrialdeak irakurri genituen (paperezko bertsioan 11-15 orrialdeak) eta eztabaida zabaltzen joan zen, geure burua aurkeztetik hasi beharrean. Planteatu genuen jendeak normalean ez duela norbait ezagutzen bere burua bi hitzetan aurkezteagatik, nork bere bizipenak eta esperientziak partekatuz, elkarrekin hitz eginez, gure begiradak eta keinuak harrapatuz... errazagoa da elkar ezagutze hori eraikitzailea izatea.

Ikasleen arteko harremanak ere etengabe eraikitzen, zabaltzen eta berreraikitzen ari dira, eta horrek suposatzen du ikasle etorri berrien harrera ezin dugula protokolo batera mugatu. Norbait ezagutzeko "presa" daukagunean, egiten dugunak gehiago dauka etiketatzetik ezagutzetik baino. Nor naiz ni? zer naiz ni? nongoa naiz ni? galdera horiek berehala erantzuteko, sinplifikatu egin behar izaten dugu: Ainhoa naiz, euskalduna naiz, donostiarra naiz. Hiru ideia horiek ez naute irudikatzen inondik ere, baina horrela errazago sailkatzen naute: bertakoa/kanpokoa, gutarra/arrotza, euskalduna/erdalduna.

Horrela planteatzen dira, esaterako, Hizkuntza Errefortzuko Gelak eta Hizkuntza Indartzeko Irakaslearen eginkizunak (HIPIak). Ikasle etorri berriek laguntza behar dute gelara (eskolara, herrira...) egokitzeko, eta hori ahalik eta azkarren gerta dadin, ikasle horiek ikasgela arruntetik baztertuak izaten dira zenbait ordutan, arreta pertsonalizatuagoa izateko, hizkuntza (gure kasuan euskara) azkarrago ikasteko... Aurrerago eztabaidatuko dugu honetaz (esaterako artikulu honetatik abiatuta), baina momentuz, esango dugu planteatu genuela identitatea vs. identifikazioak: identitatea etiketatzeko modu bat da, jendea multzotan bereizteko. Multzo jakin baten barruan edo kanpoan zaude, eta horregatik behar dugu eskola inklusiboa (multzo itxi jakin batetik kanpo dagoen jendea multzo horren barruan sartzeko bideak zabaltzeko).

Identifikazioetan pentsatzen badugu, aldiz, jendearekin hainbat puntu komun izango ditut, beste batzuk desberdinak izango dira eta gainera, gauza berriak eraiki ditzakegu, gure berdintasun eta desberdintasunetatik abiatuta. Horrek inklusio/esklusio bereizketaren bereizkeria alboratzen lagun diezaguke.

BEHARRAK ETA ASEBETETZAILEAK

Irakurritako testu-zatitik abiatuta, beharrak eta asebetetzaileak izan genituen hizpide. Honek inplikatzen du egiten dugunari buelta ematea: kontua ez litzateke izango ikasleei norbaitek (gobernuak, zuzendaritzak, klaustroak...) agindutakoa ahalik eta azkarren eta egokien ikasaraztea (eraginkortasuna), baizik eta zein giza-behar ari garen asetzen klasean egiten/pentsatzen/sentitzen dugunarekin: bizi-iraupena (osasuna, elikadura, lana...), babesa, afektua, ezagumena, partaidetza, aisia, sorkuntza, identifikazioa, askatasuna...

Era berean, Pobreziaren kontzeptutik pobreziEN kontzeptura pasatzeko beharra aipatu genuen: ikasle batzuek beharbada ez dute bizi-iraupen pobreziarik baina bai partaidetza-pobrezia, edo sorkuntza-pobrezia, edo askatasun-pobrezia... modu honetara, ez ditugu immigranteak bertikalki ikusiko (errukituz, errudunduz, mespretxatuz...), pertsona bakoitzaren aberastasunetatik eta pobrezietatik lan egin dezakegulako, eta horrela onartuko dugu immigrante ez diren ikasle askok oso pobrezia larriak dituztela, eta immigrante askok aberastasun handiak dituztela. Ikuspegi horrek lagunduko liguke identifikazioetatik lan egiten (eta ez identitateetatik).