2016(e)ko maiatzaren 31(a), asteartea

Zer da ULERTZEA? Norabide anitzeko komunikazioaren inguruan

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok ematen ari garen ikastaroaren seigarrena da.

Ikastaroko zenbait partaidek une jakin batzuetan aipatu dute ez dituztela guk proposatutako testu batzuk ulertzen... eta horrek zer pentsatua eman digu ulermenari buruz. Izan ere, asko hitz egiten da eskolan ulermenari buruz baina oso gutxitan zehazten da nola kontzeptualizatzen den ulermena eskolan. Gehienetan, ulermena irakurmenari lotzen da (ez ahozkotasunaren ulermena, esaterako irakaslearen diskurtsoaren ulermena, edo ikaskideena) eta horren barruan, gehienetan testu bat irakurri eta bertako ideia nagusiak jasotzera mugatzen da, ideia hau oso sartuta daukagulako:

TESTU BAT ULERTZEA = TESTUKO IDEIA NAGUSIAK ULERTZEA

Baina gure ustez, hori oso ikuspegi mugatu eta mugatzailea da, estrukturala, eta norabide anitzeko ulermenaren alde egin nahi genuke, bai eskolan eta bai bestelako testuinguruetan.

Leer, comprender y aprender blog-sarreratik hartutako irudia

Ondorengo testua ikastaroko foroan idatzitako mezu bat da, gai horren inguruan.

Kaixo! Hementxe gabiltza zuen mezuen adi-adi eta erantzuteko zain, ez baitugu mezu bakoitzari erantzuten ibili nahi (partaide-tutore-partaide-tutore... ping-pong partida bat balitz bezala) eta egia esan, askotan atzazalak jaten ibiltzen gara azkarregi ez erantzutearren!!!

Iruditzen zaigu momentu ona dela gai garrantzitsu bat azaleratzeko: ZER DA ULERTZEA? eta galdera honi lotuta... NOLA KONTZEPTUALIZATU DUGU ULERMENA IKASTARO HONETAN?

Ez da arraroa eskolan ulermen unibokoa baino ez lantzea, erantzun bakarreko galderen bidez ebaluatzen dena gainera, kasu askotan. Ulermena bi modutan banatu ohi da: ahozkoaren ulermena eta idatzizkoarena.
  • Ahozkoaren ulermena gehienetan irakaslearen gelako diskurtsoaren ulermenari lotuta egoten da. Bertan, jarraipideak, azalpenak eta aginduak izaten dira nagusi, eta normalean irakaslea da igorle nagusia eta ikasleak hartzaile dira. Ikasleek galderak egin ditzakete, edo ulertu ez dutena galdetu... baina irakasleak du ulertu beharrekoaren gaineko kontrola (boterea).
  • Idatzizkoaren ulermena gehienetan testu laburretan oinarritzen da, edo testu zatikatuetan, irakurri beharreko ipuin/nobeletan izan ezik, kasu horretan normala izaten da laburpena eskatzea (irakurri ote duten konprobatzeko) edota iritzia, ulermena modu horretara konprobatuz. Testu nagusiak zatikatuta daude, oso argi egituratuak (testu-liburuetakoak, kasu) eta ideia nagusiak oso ondo jaso behar dituzte ikasleek. Alegia, kasu askotan, "testu bat ulertzea" = "testuko ideia nagusiak identifikatzea eta ideia horien arteko loturak ulertzea".
Erne, ez dugu esan nahi eskolan hori BESTERIK egiten ez denik, baina kontziente izan behar dugu hori dela ulermen modu nagusia.

IRAKURBENTURA @IbaibeHerriIkas


Zein da gure proposamena, norabide anitzeko komunikazioaren eta jabegabetzearen ikuspegitik?

Erabiltzen ditugun hainbat testu ez dira berehalakoan ulertzen. Testu horiek "ondo ulertzea" ez da gure ustez helburu bat eta horregatik bilatzen dugu "berehala" ulertzen ez diren testuak eskaintzea edo ekoiztea. Zergatik? (Maltzurrak garelako???? ... mmm... beno beharbada pittin bat... ez benga, txantxetan ari gara ;-) ). Gure ustez, ideiak argi transmititzen dituzten testuek doktrinatzea bilatzen dute beste ezeren gainetik: Gauzak horrelakoak dira, eta kitto. Ikasi egin behar dituzu. Testu horietan jartzen duena da Egia. Zer gerta daiteke (agian ez baina agian bai...) testuak argi eta garbi ulertzen ez ditugunean? Ba adibidez foroan hainbat momentutan gertatu dena:
  • Elkarren arteko laguntza eta enpatia eragin dute
  • Testuen interpretazioa elkarrekin eraikitzea
  • Ideia berriak irekitzea, geuk ere aurreikusi ezin ditugunak, gure buruan gauzak esnatzea, esanahi bila gabiltzanean
  • Irakaslearen jabegabetzea: zuek irakasle zarete eta sentitzen ari zarete zer den dena kontrolpean ez izatea, dena ez jakitea eta erantzun guztiak ez jakitea. Geure jabegabetzea ere bai, gauza asko gertatzen ari direlako eztabaidetan irudikatu ezin izango genituenak. Ikastaro honetan ikasiko dugun parterik garrantzitsuena elkarrekin eta elkarrengandik ikasiko duguna izango da.
  • Norabide anitzeko komunikazioa: jende desberdinak jende desberdinari erantzutea une desberdinetan (disentsuan); azalpenak, esperientziak eta ideiak elkarren artean gurutzatzea eta nahastea (kaos sortzailea foroko harietan zehar); pentsatzeak, sentitzeak eta egiteak elkarren artean nahastea, desberdindu gabe.
  • Saiatzen gara euskarri alternatiboak proposatzen: idatzizko testuetan dauden gauza batzuk bideoetan daude, batzuetan abesti batek zabaldu digu ideia, pelikula batek, audioak... Ez zaituztegu multzokatu adinaren, jatorriaren, irakats-mailaren (HH, LH, DBH, Batxi...) arabera, ezta zuen euskara mailaren arabera ere, ezta zuen adimenaren arabera (adimen emozionala, linguistikoa, musikala...),  denok nahas-mahas gaude halako magma moduko batean lanean, egiturak malgutuz.
  • Gure iritzietatik "defendatzeko" denbora eta aukera eman nahi dizuegu. Javier eta biok ikastaro honetako Irakasleak garen aldetik, badakigu gure iritziek halako "garrantzia" izateko joera dagoela, gainerakoen iritzien gainetik. Horregatik, itxaron egiten dugu zuek iritziak formulatu eta trukatu arte, eta ez dugu soluzio BAT ematen. Uste dugu ez dela existitzen "irakasle onaren manuala" eta horregatik ezin dizuegu manualik saldu... Gure esperientziak, ideiak eta sentipenak partekatzen goaz, jasotzen goazen mezuen laguntzaz. Argi utzi nahi dugu ez garela hutsezinak ("infalibles").
Eta gauzak pixka bat (gehiago) nahasteko... abestitxo hau:


2016(e)ko maiatzaren 26(a), osteguna

Komunikazio instituzionala, masa-komunikazioa, komunikazio alternatiboa eta komunikazio herrikoia

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren bosgarrena da.

Lau komunikazio bloke daude, eta bakoitzak bere moduak ditu komunikatzeko:
  • Komunikazio instituzionala
  • Masa-kulturarena
  • Alternatiboa
  • Herrikoia
Proposamena da guk eskolan laurak lantzea eta elkarlotzea gauza berriak sortzen joateko, baina komunikazio herrikoia izan dadila soka nagusia, eta ez, eskola askotan gertatzen den moduan, komunikazio herrikoia gaitzetsiz.

Analia Regue-ren argazkia - stickboxing

Komunikazio instituzionalaren barruan komunikazio zientifikoa ere sartu behar dugu. Azken boladan, zientzia munduko jendea badabil zientzia dibulgazioa sustatzeko modu berrien bila, eta horregatik adibidez "club de la comedia" tankerako saioak egiten dituzte zientziaren inguruan (adibide hau instituzionalagoa da: Ciencia en el Bar, eta beste hau masa-kulturatik gertuago: TedTalks: Teorema de Pitágoras). Kasu horretan, komunikazio instituzionala masa-komunikazio bihurtzen da, kultura herrikoiak gaitzetsiz.

Gure kasuan, komunikazio instituzionalean badugu komunikazio alternatibo bat estaturik gabeko estatu komunikazio bat eraikitzeko, eta horregatik, kosta egiten zaigu komunikazio "alternatiboa" zer den ulertzea. Adibidez, euskarazko irrati libre askotan, eredu komunikatibo instituzionala erabiltzen da, eta prentsarekin ere halako zeozer gertatzen da. Berriz ere, masa-komunikazioa eta komunikazio instituzionala lotu egiten dira, baina komunikazio herrikoia baztertuta geratzen da.

Kuadrillategikoak Oreretako Zintzilik Irratian (20151127)

Aldi berean, masa-komunikazio alternatibo bat eraikitzen ari gara, esaterako Gran Hermano euskaraz sortu da, eta euskaraz izateagatik alternatiboa da Espainiar estatuko proposamenaren aurrean. Baina masa-komunikazioa da, eta komunikazio herrikoia erabiltzen da masifikatzeko eta sinplifikatzeko, askotan komunikazio herrikoiari burla eginez (kasu honetan ere bai).

Bi adibide bururatzen zaizkigu (gehiago daude, noski!!!) kultura herrikoiekin lotuta daudela iruditzen zaizkigunak, pentsatzen jarrita:
  • Ondarruko irrati herrikoia: http://www.radixu.info/ Irrati honen antzeko beste batzuk ezagutuko dituzue seguru. Bertan, masa-komunikazioari lotutako irratsaioak dituzte, beste batzuk komunikazio instituzionalari lotutakoak eta beste batzuk martxan zehar bururatzen zaizkie, edo txantxetan oinarrituta daude, edo inprobisatzendituzte, edo ... Modu irekian pentsatuta dagoenez, erraza da gauza berriak sortzea (esaterako, bertan BI ORDUKO programa hau grabatu genuen iaz jabegabetzearen inguruan)
  • Errenterian gertatzen ari diren bizikidetza prozesu paraleloak, bai Herribizi ekimenaren barruan (Auzolana edo haurren partaidetza esaterako) eta bai erdi-ixilpeko prozesuak eta bestelakoak. Kasu honetan, komunikazio instituzionala da nagusi baina komunikazio herrikoia bere baitan elkarlotzen da, mestizajearen bitartez (asimilazioa edo integrazioa saihesten saiatuz)
Egia da herri-komunikabideek aukera berriak sortu dituztela, kontua izango da nola baliatzen diren. Errazagoa da "ihes egitea" komunikabide lokaletan estataletan baino, eta horregatik, iruditzen zaigu eskolak aliatu gisa hartu behar dituela komunikabide horiek (idatzizkoak, herri-telebistak eta irratiak), ez soilik irakurleria/ikusleria/entzuleria gisa.

Komunikazio alternatiboaz

Iraganaren inguruan, irakasleon artean aurreko batean komentatzen aritu ginen datorren ikasturtean 2000 urtean jaiotako gazteak hasiko direla batxilergoan. Eskola oso leku ona da iraganaren narratibak eraikitzeko, gizarte-irakasgaiko edukiak buruz ikaste hutsetik haratago joko bagenu. Memoriaren berreskuratzea puri-purian dagoen honetan, ez legoke gaizki haur-gazteen memoriaz pittin bat hausnartzea, teknologiek lapurtzen ari baitira oroimenerako gaitasun hori. Baina oroimen errepikakor horren ordez, kultura herrikoien oroimenerako gaitasuna erabil dezakegu, ahozko errepikapen sortzailea kontuan hartuta.

Inork gai honetan sakondu nahiko balu, hona Jesús MARTÍN-BARBERO komunikologo adituak idatzitako artikulua (arreta berezia jarri 16-24 orrialdeei:

Los métodos: De los medios a las mediaciones -> LO POPULAR NOS INTERPELA DESDE LO MASIVO

2016(e)ko maiatzaren 22(a), igandea

Hizkuntzaren irakaskuntza testuinguru kulturanitzetan IV: Identitatea vs. identifikazioak

Sarrera hau 2016ko apirilaren 4tik maiatzaren 13ra bitartean Javier Encina eta biok eman dugun ikastaroaren laugarrena da.

Boterearen autogestio kolektiboa eraikitzen joateko (jabegabetzea), lehenik erresistentzia behar da, bai oposizio/kontzientzia mailan, bai elkarreragin sortzailean. Bigarrenik, haustura behar da berrikuntzara zabaltzeko; proposamen berriak sor daitezen identitateari uko egin eta identifikazioak sustatuko dituztenak. Eta hirugarrenik, partaidetzarako bideak zabaldu behar dira prozesuan eraiki behar diren aurkaegite/elkarreragin/berrikuntzari forma emateko, egiten joaten diren askotariko ekintzen bidez.

Identitate vs. identifikazio gaia hartuta, artikulu hau irakurri dugu kulturartekotasunaren ideian sakontzeko:

Artikuluan, Manuel Montañések planteatzen du, egindako ikerketa baten arabera, immigrante guztiak ez direla berdin biltzen: batzuk euren jatorrizko nortasuneko jendearekin elkartzen dira, identitatearen arabera multzokatuz, eta beste batzuek, berriz, bestelako identifikazioak bilatzen dituzte: klase-identifikazioa, hizkuntz identifikazioa, familia-identifikazioa... Eta hainbat argibide ematen ditu lau modu hauek bereizteko: asimilazioa edo akulturazioa; segregazioa; integrazioa; eta desberdintasuna.

Ikastaroko Iñakik irudi hau jarri du eta honen inguruan ere eztabaidatu dugu, batez ere inklusioaren kontzeptuaz:
Iturria: Tomates Felices

Irudiak argi erakusten du inklusioa denok zaku bakar baten sartzea dela, eta gero, egon daiteke jendea zaku horretan egon nahi ez duena (berez ez du zertan izan etorkin jendea, ze jende asko da bizitzeko eredu hegemonikotik urrun bizi dena). Horregatik, Montyren artikuluan ez dago inklusioaren kontzeptua, berez integrazioarenetik oso hurbil dagoelako (edo beharbada, kasu batzuetan akulturaziotik...).

Gaur egun hau ez da "politikoki zuzena" baina inklusioaren aurka gaude, inklusioak barruan/kanpoan bat suposatzen duelako. Horregatik planteatzen ditugu identifikazioak eta ez identitateak, dibertsitatea ez dugulako ulertzen barru/kanpo banaketan, zaku edo multzorik gabeko gizarte batean baizik (disentsuan oinarriturik).

Irudiaren iturria: Kulturaniztasun jardunaldiak. Berria 2011/04/07

Identitatea 'izatean' oinarritzen da, egonkorrak, finkoak, perfektua; identifikazioak, berriz, 'egotean', dinamikoak dira, mestizoak, zenbaitetan efimeroak. Identitategintza 'nor garen' hori 'zer garen' horren baliokide egitea da nolabait, eta identitatearen bilaketan, talde baten berdinak egiten gaituzten ezaugarriak bilatzen ditugu, beste taldeen desberdinak egiten gaituzten ezaugarriekin batera. Hala, multzo baten kide sentitzen gara beste multzoetatik bereiztearen bitartez, eta multzokide izateak kontsentsuak bilatzea eskatzen du, adostasunak eta berdintasunak.

Kulturartekotasuna lantzeko, ezinbestekoa da disentsua eta horrekin batera, hau ere ezinbestez, harremanen horizontalizazioa. Bestela, kolonizazio-harremanak eragin ditzakegu, edo kolonizazioaren atzaparretan eror gaitezke. Horregatik, hasieran esan bezala, batera landu behar dira jabegabetzea, erresistentzia eta partaidetza, identitatetik identifikazioetara joz.